مهندس اتوماسیون صنعتی کیست؛ شرح کامل شغل اتوماسیون صنعتی

در دنیای امروز، نقش تکنولوژی و اتوماسیون در صنعت بیش از هر زمان دیگری پررنگ شده است. صنایع مختلف به‌دنبال افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بالا بردن دقت در فرآیندهای تولید هستند. اینجاست که مهندس اتوماسیون صنعتی وارد میدان می‌شود.

مهندسی اتوماسیون صنعتی یکی از شاخه‌های پرکاربرد و رو‌به‌رشد در صنعت است که با ترکیب دانش برق، الکترونیک، نرم‌افزار و سیستم‌های کنترل، فرآیندهای تولید را هوشمند و خودکار می‌کند. افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، به عنوان بازوی فنی کارخانه‌ها و خطوط تولید شناخته می‌شوند و نقش حیاتی در راه‌اندازی، کنترل و بهینه‌سازی سیستم‌ها دارند.

در این مقاله، به‌صورت جامع به معرفی شغل اتوماسیون صنعتی، وظایف مهندس اتوماسیون صنعتی، بازار کار و همچنین درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی خواهیم پرداخت تا دید روشنی از این حوزه تخصصی برای علاقه‌مندان فراهم کنیم.

خرید تجهیزات ابزار دقیق مورد نیاز در پروژه ها نیز یکی از وظایف مهندس اتوماسیون صنعتی است.

آمازون ابزار، تامین کننده توانمند انواع تجهیزات اتوماسیون صنعتی ، با افتخار کالای اصل و اورجینال را به شما تقدیم می‌نماید.

مهندس اتوماسیون صنعتی کیست؟

مهندس اتوماسیون صنعتی فردی است که وظیفه طراحی، پیاده‌سازی، نگهداری و بهینه‌سازی سیستم‌های خودکار در خطوط تولید و فرآیندهای صنعتی را بر عهده دارد. هدف اصلی این متخصصان، کاهش نیاز به نیروی انسانی، افزایش سرعت و دقت در تولید و کاهش خطاهای انسانی است.

در واقع، مهندس اتوماسیون صنعتی با بهره‌گیری از تجهیزات کنترلی مانند PLC (کنترل‌کننده منطقی برنامه‌پذیر)، HMI (رابط انسان و ماشین)، سیستم‌های اسکادا (SCADA) و حسگرها، فرآیندهای پیچیده صنعتی را کنترل و خودکارسازی می‌کند.

دانستن اصطلاحات ابزار دقیق نیز برای یک مهندس اتوماسیون صنعتی از ملزومات است.

تفاوت بین مهندس و کارشناس اتوماسیون صنعتی 

در بسیاری از موارد، دو عنوان مهندس اتوماسیون صنعتی و کارشناس اتوماسیون صنعتی به‌صورت مترادف استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی نیز میان این دو وجود دارد. در جدول زیر با شرح وظایف کارشناس اتوماسیون صنعتی بیشتر آشنا می‌شویم:

 

اتوماسیون کار صنعتی کیست

اتوماسیون کار صنعتی یا تکنسین اتوماسیون، معمولاً در پروژه‌های اجرایی و عملیاتی فعالیت می‌کند. وظایف او شامل سیم‌کشی تابلوهای برق صنعتی، نصب سنسورها و درایورها، راه‌اندازی تجهیزات کنترلی و اجرای دستورات مهندس پروژه است. به نوعی، اتوماسیون‌کار نقش عملیاتی در کنار مهندس یا کارشناس ایفا می‌کند.

رشته مهندسی اتوماسیون صنعتی

مهندسی اتوماسیون صنعتی یکی از زیرشاخه‌های مهندسی است که ترکیبی از علوم برق، الکترونیک، کنترل، کامپیوتر و مکانیک را در بر می‌گیرد. این رشته با هدف تربیت متخصصانی طراحی شده است که بتوانند فرآیندهای صنعتی را با استفاده از سیستم‌های خودکار و هوشمند کنترل و بهینه‌سازی کنند.

مسیر تحصیلی در حوزه اتوماسیون صنعتی

برای ورود به حوزه اتوماسیون صنعتی، مسیرهای تحصیلی متنوعی وجود دارد. در ایران، این تخصص بیشتر در قالب رشته‌هایی مانند:

• مهندسی برق – گرایش کنترل
• مهندسی مکاترونیک
• مهندسی ابزار دقیق
• مهندسی تکنولوژی برق – کنترل صنعتی

ارائه می‌شود. البته در برخی دانشگاه‌ها، واحدهای تخصصی اتوماسیون صنعتی به‌صورت جداگانه نیز تدریس می‌شود.

دروس کلیدی در رشته اتوماسیون صنعتی

دانشجویانی که وارد این حوزه می‌شوند، معمولاً با دروس زیر سر و کار دارند:

• اصول سیستم‌های کنترل
• PLC و برنامه‌نویسی آن
• سیستم‌های HMI و SCADA
• درایوهای صنعتی و موتورهای الکتریکی
• شبکه‌های صنعتی (مانند Profibus، Modbus، Ethernet/IP)
• طراحی تابلوهای برق صنعتی

این دروس به دانشجویان کمک می‌کند تا با مفاهیم پایه و کاربردی حوزه اتوماسیون صنعتی آشنا شده و آماده ورود به بازار کار شوند.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی ارائه‌دهنده

رشته‌های مرتبط با اتوماسیون صنعتی در بسیاری از دانشگاه‌های دولتی، آزاد، علمی کاربردی و فنی‌حرفه‌ای ارائه می‌شود. همچنین، دوره‌های تخصصی فنی و مهارتی مانند آموزش PLC، آموزش HMI و آموزش سیستم‌های اسکادا توسط مؤسسات آموزشی خصوصی نیز برگزار می‌شود که برای ورود سریع‌تر به بازار کار بسیار مؤثر هستند.

شرح وظایف کارشناس و مهندس اتوماسیون صنعتی

وظایف یک کارشناس یا مهندس اتوماسیون صنعتی بسیار متنوع و تخصصی است و بسته به نوع پروژه، نوع صنعت و جایگاه شغلی ممکن است متفاوت باشد. اما در حالت کلی، این افراد نقش کلیدی در راه‌اندازی، کنترل، نگهداری و توسعه سیستم‌های خودکار صنعتی ایفا می‌کنند.

طراحی سیستم‌های کنترل صنعتی

• انتخاب تجهیزات مناسب (PLC، درایو، سنسور و...)
• طراحی ساختار کنترلی پروژه با توجه به نیاز کارخانه یا خط تولید

برنامه‌نویسی PLC و HMI

• نوشتن منطق کنترل ماشین‌آلات و خطوط تولید با زبان‌های برنامه‌نویسی PLC مانند Ladder Logic، FBD، STL
• طراحی صفحات گرافیکی در HMI برای اپراتورها جهت مانیتورینگ فرآیندها

راه‌اندازی و تست سیستم‌های اتوماسیون

• نصب تجهیزات در محل پروژه
• تنظیمات اولیه، عیب‌یابی و تست نهایی عملکرد سیستم‌ها

پیاده‌سازی سیستم‌های مانیتورینگ (SCADA)

• ایجاد سیستم‌های نظارتی برای مشاهده و کنترل فرآیندها از طریق نرم‌افزارهای تخصصی
• جمع‌آوری و تحلیل داده‌های صنعتی جهت بهینه‌سازی فرآیندها

عیب‌یابی و نگهداری سیستم‌های کنترل

• تحلیل مشکلات فنی و رفع سریع آن‌ها
• به‌روزرسانی نرم‌افزارها و بررسی عملکرد سیستم‌ها در دوره‌های زمانی مشخص

تهیه مستندات فنی و نقشه‌های مهندسی

• مستندسازی کدهای PLC، دیاگرام‌های سیم‌کشی، نقشه تابلوهای برق و تنظیمات سیستم‌ها برای ارائه به واحد مهندسی یا مشتری

مهارت‌های نرم‌افزاری و فنی مورد نیاز مهندس اتوماسیون

یک مهندس موفق در حوزه اتوماسیون صنعتی باید با ابزارها و نرم‌افزارهای زیر آشنا باشد:

• Siemens TIA Portal
• Step7 / WinCC
• ABB, Omron, Schneider PLCs
• Eplan یا AutoCAD Electrical برای طراحی نقشه‌ها
• نرم‌افزارهای اسکادا مانند WinCC، Intouch، Citect و...

بازار کار و آینده شغلی مهندسی اتوماسیون صنعتی

با گسترش صنایع و نیاز روزافزون به خودکارسازی خطوط تولید، تقاضا برای نیروی متخصص در حوزه اتوماسیون صنعتی به‌صورت چشمگیری افزایش یافته است. امروزه، تقریباً تمام صنایع بزرگ و متوسط به دنبال استخدام نیروهای متخصصی هستند که بتوانند سیستم‌های تولید را با حداقل خطا و حداکثر بهره‌وری مدیریت کنند.

فرصت‌های شغلی برای مهندس اتوماسیون صنعتی

فارغ‌التحصیلان و متخصصان این حوزه می‌توانند در مشاغل مختلفی مشغول به کار شوند، از جمله:

• مهندس کنترل و اتوماسیون در کارخانه‌ها
• کارشناس برق و ابزار دقیق در پروژه‌های صنعتی
• طراح و برنامه‌نویس PLC و HMI
• تکنسین راه‌اندازی و نگهداری سیستم‌های کنترل
• مشاور یا پیمانکار پروژه‌های اتوماسیون صنعتی

صنایع هدف برای جذب نیروهای اتوماسیون صنعتی

در بسیاری از صنایع بزرگ، فرصت‌های شغلی فراوانی برای کارشناس اتوماسیون صنعتی فراهم است. برخی از این صنایع عبارتند از:

• صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
• صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی
• صنایع غذایی و دارویی
• صنعت فولاد و فلزات
• صنایع سیمان، سرامیک و کاشی
• نیروگاه‌ها و پروژه‌های زیرساختی برق و آب

چشم‌انداز آینده شغلی این حوزه

با رشد تکنولوژی و افزایش رقابت در صنعت، اتوماسیون صنعتی به یک نیاز ضروری و نه انتخابی تبدیل شده است. بنابراین، آینده شغلی این حوزه بسیار روشن است و متخصصان آن می‌توانند انتظار فرصت‌های شغلی گسترده، درآمد مناسب و پیشرفت شغلی مداوم را داشته باشند.

از سوی دیگر، مهاجرت کاری برای متخصصان اتوماسیون نیز بسیار رایج است، چرا که کشورهای صنعتی نیز به شدت به نیروی کار ماهر در این حوزه نیاز دارند.

درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی

یکی از پرسش‌های رایج علاقه‌مندان به این حوزه، میزان درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی است. این شغل نه‌تنها از نظر فنی جذاب و پویا است، بلکه از لحاظ مالی نیز می‌تواند درآمد قابل توجهی به همراه داشته باشد؛ به‌ویژه برای افرادی که تجربه، تخصص و مهارت‌های به‌روز دارند.

درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی در ایران

در ایران، سطح درآمد یک مهندس یا کارشناس اتوماسیون صنعتی به عوامل مختلفی بستگی دارد. به‌طور میانگین، درآمد این شغل در سال ۱۴۰۳ بین ۱۵ تا ۴۵ میلیون تومان در ماه متغیر است که این رقم بسته به شرایط زیر افزایش یا کاهش پیدا می‌کند:

عوامل موثر بر درآمد:

• میزان سابقه کاری (تازه‌کار یا باتجربه)
• تخصص در کار با برندهای معتبر پی ال سی  (Siemens، Schneider، Omron)
• توانایی برنامه‌نویسی پیشرفته
• دانش نرم‌افزارهای اسکادا و HMI
• محل اشتغال (پروژه‌ای، کارخانه‌ای یا پیمانکاری)
• نوع صنعت (مثلاً نفت و گاز درآمد بالاتری دارد)

همچنین بسیاری از متخصصان اتوماسیون و ابزار دقیق در پروژه‌های بزرگ صنعتی، به‌ویژه در مناطق ویژه اقتصادی مانند عسلویه، مشغول به کار هستند که معمولاً درآمد بالاتری نسبت به سایر شهرها دارند. برای آشنایی بیشتر با شرایط و سطح درآمد، پیشنهاد می‌کنیم حقوق مهندس ابزار دقیق  را نیز مطالعه کنید.

درآمد اتوماسیون کار صنعتی

در کنار مهندس، اتوماسیون‌کار صنعتی یا تکنسین اتوماسیون نیز نقش مهمی در پروژه‌ها ایفا می‌کند. درآمد این افراد معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ میلیون تومان در ماه است و بسته به مهارت در نصب و راه‌اندازی، تسلط به سیستم‌های کنترلی و تجربه کاری، می‌تواند افزایش یابد.

درآمد مهندسان اتوماسیون صنعتی در جهان

در بسیاری از کشورها، مهندسان اتوماسیون صنعتی جزو نیروهای پرمتقاضی و با درآمد بالا محسوب می‌شوند. به‌عنوان مثال:

• آلمان: میانگین درآمد ماهانه بین ۳۵۰۰ تا ۶۰۰۰ یورو
• کانادا: میانگین سالانه حدود ۷۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ دلار کانادا
• استرالیا: میانگین سالانه ۸۰,۰۰۰ تا ۱۲۰,۰۰۰ دلار استرالیا

در نتیجه، این حوزه یکی از مسیرهای مناسب برای مهاجرت کاری نیز به شمار می‌رود.

5 گام برای ورود به بازار کار اتوماسیون صنعتی 

برای ورود موفق به دنیای اتوماسیون صنعتی، تنها داشتن مدرک دانشگاهی کافی نیست. آنچه واقعاً شما را از دیگران متمایز می‌کند، مهارت‌های فنی عملی، آشنایی با ابزارهای روز و تجربه کاری است. در ادامه به مهم‌ترین مراحل ورود و پیشرفت در این حوزه پرداخته‌ایم:

1. کسب مهارت‌های فنی و تخصصی

در کنار تحصیلات دانشگاهی، تسلط به ابزارها و نرم‌افزارهای تخصصی کاملاً ضروری است. پیشنهاد می‌شود مهارت‌های زیر را به‌صورت کاربردی یاد بگیرید:

• برنامه‌نویسی PLC (Siemens، Omron، Schneider و...)
• طراحی و اجرای HMI و صفحات کاربری اپراتوری
• آشنایی با سیستم‌های SCADA
• طراحی تابلو برق صنعتی و نقشه‌کشی با Eplan یا AutoCAD Electrical
• کار با درایوها، سنسورها و موتورها

2. شرکت در دوره‌های آموزشی تخصصی

شرکت در دوره‌های عملی کوتاه‌مدت می‌تواند شما را سریع‌تر از مسیر دانشگاهی آماده ورود به بازار کار کند. برخی دوره‌های پیشنهادی:

• دوره آموزش PLC پیشرفته
• دوره آموزش HMI و WinCC
• دوره اسکادا (SCADA)
• آموزش طراحی تابلو برق صنعتی
• آموزش شبکه‌های صنعتی

این دوره‌ها توسط مراکز فنی‌حرفه‌ای، آموزشگاه‌های تخصصی اتوماسیون و حتی پلتفرم‌های آموزش آنلاین ارائه می‌شود.

3. انجام پروژه‌های عملی یا کارآموزی

برای ورود به بازار کار، بهتر است ابتدا در پروژه‌های کوچک یا کارآموزی در شرکت‌های فعال شرکت کنید. این تجربه عملی بسیار ارزشمند است و باعث افزایش اعتماد به نفس، شبکه‌سازی و آشنایی با فضای کاری واقعی می‌شود.

4. ایجاد رزومه فنی و نمونه‌کار

رزومه‌ای داشته باشید که شامل موارد زیر باشد:

• پروژه‌هایی که انجام داده‌اید
• نرم‌افزارهایی که مسلط هستید
• مدرک دوره‌های آموزشی تخصصی
• مهارت در برندهای خاص PLC یا سیستم‌های کنترلی

داشتن نمونه‌کار حتی به‌صورت پروژه شخصی نیز می‌تواند تأثیر زیادی در جذب کارفرما داشته باشد.

5. آماده‌سازی برای مصاحبه‌های شغلی

در مصاحبه‌های استخدامی حوزه اتوماسیون، معمولاً علاوه بر سؤالات عمومی، سؤالات تخصصی فنی نیز مطرح می‌شود. بهتر است خود را برای سؤالاتی مانند:

• نوشتن برنامه ساده در PLC
• طراحی یک سیستم کنترل ساده
• تحلیل خطاهای رایج در سیستم‌های اتوماسیون
  آماده کنید.

نتیجه گیری

در این مقاله تلاش کردیم به‌صورت جامع به این سؤال پاسخ دهیم که «مهندس اتوماسیون صنعتی کیست» و چه نقشی در صنعت امروز ایفا می‌کند. همان‌طور که اشاره شد، مهندسی اتوماسیون صنعتی یکی از تخصصی‌ترین حوزه‌های مهندسی است که با تلفیق دانش برق، الکترونیک، کنترل و نرم‌افزار، فرآیندهای تولیدی را هوشمند و خودکار می‌سازد.

مهندس و کارشناس اتوماسیون صنعتی مسئول طراحی، پیاده‌سازی، نگهداری و بهینه‌سازی سیستم‌های کنترلی هستند که نقش حیاتی در بهبود عملکرد خطوط تولید دارند. ورود به این حوزه از طریق مسیرهای دانشگاهی یا دوره‌های تخصصی فنی‌حرفه‌ای امکان‌پذیر است و با یادگیری مهارت‌های کاربردی نظیر برنامه‌نویسی PLC، طراحی HMI، سیستم‌های SCADA و طراحی تابلو برق، می‌توان جایگاه شغلی مناسبی به‌دست آورد.

از سوی دیگر، بازار کار این حوزه همواره در حال رشد است و فرصت‌های شغلی متعددی در صنایع مختلف مانند نفت، گاز، پتروشیمی، خودروسازی، غذایی و دارویی وجود دارد. همچنین درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی بسته به سطح تخصص، تجربه کاری و محل اشتغال می‌تواند بسیار قابل‌توجه باشد.

در نهایت، اگر به‌دنبال یک مسیر شغلی پویا، با درآمد مناسب، امکان پیشرفت مداوم و حتی فرصت‌های مهاجرتی هستید، اتوماسیون صنعتی می‌تواند یکی از بهترین و آینده‌دارترین انتخاب‌های شما باشد.

پرسش های متداول

۱. مهندس اتوماسیون صنعتی چه کاری انجام می‌دهد؟
 مهندس اتوماسیون صنعتی وظیفه طراحی، برنامه‌نویسی، راه‌اندازی و نگهداری سیستم‌های خودکار در کارخانه‌ها را دارد و با استفاده از ابزارهایی مانند PLC، HMI و SCADA فرآیندهای صنعتی را کنترل می‌کند.

۲. درآمد مهندس اتوماسیون صنعتی چقدر است؟
 درآمد این شغل در ایران بسته به تخصص و تجربه، معمولاً بین ۱۵ تا ۴۵ میلیون تومان در ماه متغیر است و در خارج از کشور نیز جزو مشاغل پردرآمد محسوب می‌شود.

۳. چگونه وارد بازار کار اتوماسیون صنعتی شویم؟
 با یادگیری مهارت‌های کاربردی مانند PLC، HMI، SCADA و شرکت در دوره‌های تخصصی، می‌توانید وارد این حوزه شوید. تجربه عملی و نمونه‌کار نیز نقش مهمی در جذب کارفرما دارد.