کافیست مهندس ابزار دقیق باشید یا کمی در این حوزه فعالیت داشته باشید؛ بدون شک میدانید شنیدن یک اصطلاح بدون درک و شناخت از آن تا چه حد میتواند سخت و نامفهوم باشد.
ابزار دقیق یکی از مهمترین شاخههای مهندسی است که به اندازهگیری، کنترل و نمایش متغیرهای فیزیکی و شیمیایی میپردازد. آشنایی با اصطلاحات این صنعت برای متخصصان و علاقمندان این حوزه اهمیت بسیاری دارد.
البته شناخت کامل اصطلاحات ابزار دقیق موجب میشود که متخصصان و کارکنان در صنایع بتوانند فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت را بهبود بخشند. اصطلاحات ابزار دقیق طیف بسیار گستردهای دارند که در ادامه مهمترین و رایجترین آنها را بررسی میکنیم.
اهمیت یادگیری اصطلاحات ابزار دقیق
پیش از معرفی اصطلاحات ابزار دقیق، خوب است به بررسی این موضوع بپردازیم که اصلا اهمیت یادگیری این اصطلاحات چیست؟
-
درک بهتر عملکرد تجهیزات: آشنایی با اصطلاحات مهندسی ابزار دقیق موجب میشود که شما به راحتی بتوانید با آنها کار کنید و مشکلات احتمالی را تشخیص دهید.
-
ارتباط با متخصصان ابزار دقیق: ارتباط ساده و سریع با مهندسان ابزار دقیق، نیاز به آشنایی با اصطلاحات این حوزه را دارد.
-
خرید سادهتر ابزار دقیق: اگر به دنبال خرید ابزار دقیق به صورت کاربردی و موثر هستید؛ آشنایی با اصطلاحات این حوزه کمک بسیاری به شما میکند.
-
بهبود بهرهوری سیستمها: با انتخاب تجهیزات مناسب و تنظیم دقیق آنها، بهرهوری سیستم مورد نظر شما تا حد بسیاری بهبود مییابد.
تعاریف اصطلاحات ابزار دقیق
آشنایی با برخی اصطلاحات برای مهندس ابزار دقیق ضروری است که مهمترین و آشناترین آنها عبارتند از:
۱.دقت (Accuracy)
اگر اندازه گیری را چندین بار تکرار کنید؛ ارقام متفاوتی به دست خواهید آورد که تفاوت میان این اندازهگیریها همان دقت است.
نتایج به دست آمده نزدیک به یکدیگر هنگام انجام آزمایشهای مختلف، نشاندهنده بالا بودن دقت اندازهگیری شما هستند.
۲.تکرارپذیری (Repeatability)
منظور از این اصطلاح، توانایی یک ابزار برای ارائه خوانشهای یکسان در شرایط یکسان است.
تکرارپذیری در آزمایشهای مختلف تنها در صورتی امکانپذیر است که روش اندازهگیری، ناظر، ابزار آزمایش، شرایط آزمایش و موقعیت مکانی یکسان باشند. البته آزمایشها باید طی فاصله زمانی کوتاه انجام بگیرند.
۳.اندازهگیری (Measurement)
تعیین مقدار یک کمیت اندازهگیری نامیده میشود که با اهداف مختلف نظیر کنترل یک فرآیند، نمایش مقدار یک کمیت و ثبت مقادیر کمیتها انجام میگیرد.
۴.خطا (Error)
مقدار اندازهگیری و مقدار واقعی در بسیاری از آزمایشها با یکدیگر یکسان نیستند و تفاوت میان آنها خطا نامیده میشود.
اگر خطا در آزمایشهای شما بسیار بالا است؛ برای کاهش آن میتوانید از تکنیکهای مختلف استفاده کنید که برخی از موثرترین آنها عبارتند از:
-
استفاده از ابزارهای اندازهگیری دقیق و کالیبرهشده
-
تکرار اندازهگیریها
-
کنترل شرایط محیط
-
آموزش پرسنل
-
استفاده از روشهای آماری برای تجزیه و تحلیل دادهها
۵.نویز (Noise)
بر دقت اندازهگیری سیگنالهای ناخواستهای به نام نویز اثر بسیاری دارند. این سیگنالها تاثیرات مخربی روی سیستمهای مختلف دارند و میتوانند موجب کاهش کیفیت سیگنال و کاهش عمر مفید تجهیزات شوند.
۶.رزولوشن (Resolution)
کوچکترین تغییری که یک ابزار اندازهگیری و دقیق میتواند تشخیص دهد؛ رزولوشن است.
۷.تراز صفر (zero Balance)
از دیگر اصطلاحات ابزار دقیق میتوان به تراز صفر اشاره کرد که بیانگر سیگنال خروجی یک ترانسدیوسر هنگام تحریک و اعمال هیچ گونه بار است.
تراز صفر به طور معمول در اندازهگیریها به عنوان درصدی از میزان خروجی در نظر گرفته میشود.
۸.فشار مکش (Suction Pressure )
آنچه موجب میشود یک سیال از یک ناحیه با فشار بالاتر به یک ناحیه با فشار پایینتر کشیده شود؛ اختلاف فشار منفی میان این دو نقطه است که فشار مکش نامیده میشود.
۹.اسکادا (SCADA)
اسکادا مخفف کلمههای Supervisory Control and Data Acquisition و به معنی کنترل، نظارت و جمعآوری داده است.
SCADA در حقیقت اطلاعات مختلف را از تاسیسات جمعآوری و به آنها دستورالعملهای کنترلی ارسال میکند.
۱۰.نرخ فلو (Flow Rate)
در لیست اصطلاحات مهندسی اتوماسیون صنعتی نمیتوان از نرخ فلو یا دبی چشم پوشاند. منظور از این اصطلاح حجم سیالی است که در واحد زمان از یک نقطه مشخص عبور میکند.
۱۱.سیستم کنترل توزیعشده (Distributed Control System)
سیستم کنترل توزیعشده یا DCS، یک سیستم کنترل صنعتی پیشرفته است که برای مدیریت و کنترل فرآیندهای پیچیده در صنایع مختلف به کار گرفته میشود.
این سیستم در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، تولید انرژی، صنعت آب و برق و... کاربرد دارد.
۱۲.فشار مطلق (pressure Absolute )
فشار مطلق، نشاندهنده کل نیرویی است که بر یک سطح اعمال میشود و نسبت به خلا کامل اندازهگیری میشود.
۱۳.فشار نسبی (Relative pressure)
فشار نسبی در مهندسی ابزار دقیق کاربرد بسیاری دارد و نسبت به فشار اتمسفر اندازهگیری میشود.
درحقیقت این فشار، تفاضل میان فشار مطلق یک سیستم و فشار هوای اطراف بوده و بالاتر از فشار هوای محیط (فشار هوای محیط صفر در نظر گرفته میشود) است.
۱۴.پل وتسون استرین گیج (wheatstone Bridge Strain Gauge )
این پل در حقیقت نوعی مدار الکتریکی است که به صورت گسترده در داخل ترانسدیوسرهای فشار بکار گرفته میشود.
پل وستون استرین گیج، تنشهای مکانیکی ناشی از تغییر فشار ورودی را به سیگنال الکتریکی خروجی تبدیل میکند.
۱۵.ترانسمیتر (Transmitter)
یکی دیگر از اصطلاحات ابزار دقیق، ترانسمیتر است که هنگام تقویت سیگنال خروجی سنسور و تبدیل آن به فرمی مناسب برای انتقال به دیگر دستگاهها استفاده میشود.
ترانسمیتر را میتوان یک پل ارتباطی میان دنیای فیزیکی و دنیای دیجیتال در نظر گرفت که در صنایع مختلف ازجمله نفت و گاز، پتروشیمی، صنایع غذایی، دارویی و... به کار گرفته میشود.
۱۶.باند خطا کل یا محدوده خطا کل (Total Error Band )
تفاوت میان منفیترین و مثبتترین انحراف از فشار واقعی، Total Error Band است که به اختصار TEB نامیده میشود.
۱۷.دامنه (Amplitude)
اندازهگیری فاصله از بالاترین تا پایینترین حرکت دامنه نامیده میشود.
۱۸.حساسیت (Sensitivity)
منظور از حساسیت، توانایی دستگاه در پاسخ به تغییرات جزئی در کمیت مورد اندازهگیری است. در حقیقت حساسیت، کمترین مقدار تغییر در کمیت ورودی دستگاه اندازهگیر است.
۱۹.کاویتاسیون (Cavitation)
اگر تغییرات سریع فشار در یک مایع منجر به تشکیل حفرههای کوچک پر از بخار در مکانهای کم فشار شود، کاویتاسیون اتفاق افتاده است.
این حفرهها پس از تشکیل با یکدیگر ترکیب میشوند و پس از انتقال به نقاط پرفشار، موج مخرب و آسیبزا تشکیل میدهند.
20.آنالوگ (Analog)
زمانی که سیگنالی به صورت پیوسته و دائم تغییر کند؛ با یک سیستم آنالوگ مواجه هستیم.
۲۱.دیجیتال (Digital)
اگر تغییرات یک سیستم به صورت گسسته باشند؛ یک سیستم دیجیتال داریم.
۲۲.ضربه قوچ (چکش آبی)
یک موج فشار یا موج مخرب که در سیالات هنگام توقف یا تغییر جهت ناگهانی رخ میدهد، ضربه قوچ یا Pressure Surge است.
برای آشنایی بهتر با این اصطلاح، در نظر داشته باشید که اگر یک شیر در انتهای خطوط لوله کشی به صورت ناگهانی بسته شود،موج داخل لوله همان چکش آبی است.
۲۳.فشار اسپایک (Pressure Spike)
فشار پالس یا فشار اسپایک ناشی از افزایش یا کاهش بسیار سریع فشار است و به علت ضربه قوچ یا چکش آبی رخ میدهد.
این فشار هنگام استفاده از سنسورهای فشار به فراوانی مشاهده میشود.
۲۴.فشار خط (Line pressure)
یکی دیگر از اصطلاحات ابزار دقیق، فشار خط است که حداکثر فشار مجاز اعمال شونده به یک ترانسمیتر فشار تفاضلی را نشان میدهد.
به عبارت دقیقتر حداکثر فشاری که همزمان به دو پورت اعمال میشود؛ فشار خط است.
۲۵.اکچویتور (Actuator)
تبدیل سیگنالهای کنترلی به عمل مکانیکی توسط اکچویتور انجام میگیرد. برای مثال یک شیربرقی نوعی اکچویتور است که با دریافت سیگنال الکتریکی، باز و بسته میشود.
۲۶.زمان پاسخگویی (Response Time )
مدت زمانی که طول میکشد تا خروجی یک ترانسدیوسر یا ترانسمیتر فشار به درصد مشخصی از میزان خروجی نهایی برسد.
۲۷.سنسور (Sensor)
یکی از آشناترین اصطلاحات مهندسی ابزار دقیق سنسور است که هنگام تبدیل یک کمیت فیزیکی به سیگنالهای قابل اندازهگیری استفاده میشود.
سنسور برای طیف وسیعی از کمیتهای فیزیکی استفاده میشود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
-
فشار
-
دما
-
جریان
-
سطح
-
شتاب
-
ولتاژ
-
مقاومت
-
نور
-
رنگ
-
غلظت گاز
۲۸.سیالهای خورنده (Aggressive Media)
منظور از سیالهای خورنده مایعات یا گازهایی هستند که بلافاصله پس از تماس با مواد معمولی به آنها آسیب میرسانند. از مهمترین این سیالات میتوان به انواع اسیدها و آب شور دریا اشاره کرد.
۲۹.واحد فشار بر حسب Psid
این واحد بیانگر اختلاف میان دو نقطه فشار است و یکی از این نقاط به عنوان مرجع اندازه گیری فشار در نظر گرفته میشود.
۳۰.واحد فشار بر حسب Psig
از دیگر اصطلاحات مهندسی ابزار دقیق، واحد فشار بر حسب psig است که در آن مرجع اندازه گیری فشار، فشار اتمسفر در نظر گرفته میشود.
۳۱.واحد فشار بر حسب Psia
مرجع اندازهگیری فشار در واحد، خلا مطلق است. به عبارت دقیقتر این واحد فشار هوای اتمسفر + فشار را نشان میدهد.
۳۲.فشار گیج
از دیگر اصطلاحات ابزار دقیق، فشار گیج است که به عنوان مرجع اندازه گیری فشار و فشار هوای اتمسفر در نظر گرفته میشود.
این فشار با توجه به شرایط جغرافیایی، محیطی و آب و هوایی متغیر است و یک مقدار ثابت ندارد.
۳۳.هشدار (Alarm)
سیگنال یا پیامی است که با هدف اطلاعرسانی در رابطه با وضعیت غیرعادی یا خطرناک در یک فرآیند یا سیستم کنترل ارسال میشوند.
هدف از هشدار، انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از آسیب جدی به تجهیزات یا وقوع حوادث خطرناک است.
۳۴.وکیوم (Vacuum )
منظور از وکیوم در علم فیزیک نبود کامل ماده است که در عمل به ندرت در کاملترین و بهترین حالت ممکن رخ میدهد.
35.اتوماسیون صنعتی (Industrial Automation)
طی این فرایند کارکرد تجهیزات مختلف صنعتی از جمله ماشینها به کمک برنامهنویسی دیجیتال انجام میگیرد و انسان کمترین دخالت را دارد.
کاربردهای Industrial Automation بسیار گسترده است که مهمترین آنها عبارتند از:
-
خودروسازی
-
هوافضا
-
ساختمانهای هوشمند
-
نفت و گاز
اتوماسیون صنعتی به تجهیزات مختلف نیاز دارد که کنترلر یکی از آشناترین آنها است. این برنامه یا دستگاه مانند یک مغز متفکر به سیستم میگوید چه کاری را چگونه انجام دهد.
36.کپسول (Capsule)
دو دیافراگم فلزی که در یک محیط به یکدیگر جوش خوردهاند را کپسول مینامند. فضای میان این دو دیافراگم با یک سیال تراکمناپذیر و منحصربهفرد پر شده است.
37.دیافراگم (Diaphragm)
دیافراگم یک مبدل مکانیکی فشار است که از یک صفحه تخت یا دارای انحنا تشکیل شده و برای آشکارسازی تغییرات اندک فشار استفاده میشود.
38.آنالیز (Analysis)
منظور از آنالیز تعیین ترکیب شیمیایی یا فیزیکی یک ماده است.
39.سطح (Level)
ارتفاع یک سیال در یک مخزن، سطح نامیده میشود.
40.نقطه تنظیم (Setpoint)
این نقطه مانند هدفی است که سیستمهای مختلف از جمله مهندسی و بیولوژیکی، تلاش میکنند به آن دست یابند و در آن پایدار بمانند.
41.پروتکل IO- Link
این پروتکل در حقیقت یک استاندارد جهانی برای ارتباط نقطه به نقطه سنسورها، عملگرها و سیستمهای کنترل است.
در حقیقت این استاندارد را میتوان یک لایه ارتباطی میان سنسورها و فیلدباسهای مختلف در نظر گرفت.
42.ضد انفجار (Explosion Proof)
ضد انفجار یکی دیگر از اصطلاحات ابزار دقیق است که به اختصار EX نامیده میشود.
برخی از تجهیزات و سنسورها در برابر انفجار و شعله مقاومت بالایی از خود نشان میدهند و هنگام خرید ابزار دقیق از آنها به عنوان ابزارآلات ضد انفجار یاد میشود.
این گروه از تجهیزات دارای تاییدیه یا گواهینامه ضد انفجار هستند و شما میتوانید با خیال راحت از آنها در محیطهای صنعتی با ریسک بالای انفجار استفاده کنید.
43.ذاتا امن (Intrinsically Safe )
اگر در دنیای ابزار دقیق فعالیت داشته باشید، بدون شک تا به امروز با اصطلاح ذاتا امن مواجه شدهاید. این اصطلاح در حقیقت یک تکنیک برای تضمین عملکرد ایمن تجهیزات الکتریکی است.
طراحی و ساخت سنسورهای با فشار ذاتا امن به گونهای است که با فشار و جریانهای پایین کار میکنند و نمیتوانند مواد قابل اشتعال را شعلهور کنند.
44.فرایند (Process)
مجموعهای از فعالیتها در یک سیستم یا واحد صنعتی که با هدف تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی یا یک عملکرد مشخص انجام میگیرد.
فرایند شامل مراحل مختلف است که برخی از آشناترین آنها عبارتند از:
-
اندازهگیری
-
کنترل
-
تنظیم پارامترهای مختلف
45.پروتکل هارت (Highway Addressable Remote Transducer)
این پروتکل را میتوان پروتکل ترکیبی اتوماسیون صنعتی آنالوگ و دیجیتال در نظر گرفت که در تمام سیستمها و ابزارهای دقیق بکار گرفته میشود.
46.پروتکل پروفی باس (PROFIBUS)
پروفی باس یک پروتکل برای ارتباط فیلد باس در اتوماسیون صنعتی است که در بسیاری از مواقع با پروتکل پروفی نت اشتباه گرفته میشود. اما در حقیقت استاندارد پروفی نت برای اترنت صنعتی کاربرد دارد.
در نظر داشتن این پروتکل در فرآیندهای صنعتی منجر به کاهش هزینهها، افزایش انعطافپذیری و پیشرفت صنعت میشود.
47.متغیر اندازهگیری شده (Measured Variable)
منظور از این متغیر، مقدار یا شرایط فیزیکی است که باید اندازهگیری شود.
48.اندازهگیری رطوبت (Humidity Measurement)
با اندازهگیری مقدار آب موجود در محیط یا ماده، شما اندازهگیری رطوبت را انجام دادهاید.
این اندازهگیری به صورت نسبی یا مطلق انجام میگیرد و برای آن از دستگاههای مختلف نظیر هیگرومتر و رطوبتسنج استفاده میشود.
49.لوله بوردون (Bourdon Tube)
این لوله یک عنصر حسگر مکانیکی است که برای اندازهگیری فشار استفاده میشود.
لوله بوردون به شکل یک لوله خمیده و بسته طراحی شده که یک سر آن به منبع فشار متصل میشود و سر دیگر بسته است.
با اعمال فشار به لوله بوردون، لوله تمایل دارد راست شود و این تغییر به شکل یک سیگنال مکانیکی تبدیل میشود. این سیگنال در اندازهگیری فشار نقش مهمی دارد.
50.دماسنج بیمتال (Bimetal)
این دماسنج یکی از سادهترین و رایجترین ابزارهای اندازهگیری دما است که از دو فلز با جنس و آلیاژ متفاوت تشکیل شده که به صورت مارپیچ به هم تابیده شدهاند.
51.حفاظت از ورود (Ingress Protection)
حفاظت از ورود در دنیای مهندسی ابزار دقیق نوعی استاندارد بینالمللی برای طبقهبندی استحکام و مقاومت محفظهها در برابر ورود اجسام خارجی است.
این کد همیشه دو عدد دارد که عدد اول درجه مقاومت تجهیز در برابر لمس یا ورود اجسام را مشخص میکند و عدد دوم نشاندهنده ضد آب بودن آن است.
هنگام بررسی حفاظت از ورود تجهیزات مختلف در نظر داشته باشید که صفر به معنای بدون حفاظت است و اعداد بالاتر، مقاومت بیشتر را نشان میدهند.
52.دما (Temperature)
یکی از رایجترین اصطلاحات ابزار دقیق، دما است که به عنوان معیاری برای گرمی و سردی اجسام استفاده میشود.
53.میکرومتر (Micrometer)
واحد اندازهگیری ابعاد بسیار کوچک نظیر قطر سیمها، ضخامت ورقهای فلزی، قطر اجسام گرد، میکرومتر است.
خرید تجهیزات ابزار دقیق
امروزه شرکتهای بسیاری در حوزه تامین و فروش ابزارهای دقیق فعالیت دارد که آمازون ابزار یکی از معتبرترین آنها است.
این مجموعه با تضمین اصالت کالا و اورجینال بودن آنها محصولات مختلف را در اختیار شما عزیزان قرار میدهد.
برای خرید از آمازون ابزار تنها کافی است محصول مورد نظر خود را استعلام کنید تا کارشناسان ما جزئیات بیشتری از محصول را در اختیار شما قرار دهند.
نتیجه گیری
ابزار دقیق یکی از مهمترین شاخههای مهندسی است و دامنه اصطلاحات آن روز به روز افزایش مییابد.
آشنایی با این اصطلاحات علاوه بر برقراری ارتباط موثر با متخصصان این حوزه میتواند خرید ابزارآلات دقیق را نیز بسیار ساده و سریع کند.
در نهایت دقت، خطا، تکرارپذیری، پل وستون استرین گیج، باند خطا کل، دامنه، حساسیت و متغیر اندازهگیری شده، تنها تعداد کمی از اصطلاحات مهندسی ابزار دقیق هستند.
سوالات متداول
1. چه عواملی بر دقت اندازهگیری اثر میگذارد؟
از آشناترین این عوامل میتوان به خطای کالیبراسیون و نویز اشاره کرد.
2. مهمترین اصطلاحات ابزار دقیق چیست؟
این اصطلاحات بسیار گسترده هستند و خطا، نویز، تراز صفر، فشار خط، زمان پاسخگویی و ضربه قوچ از مهمترین آنها به شمار میآیند.
3. برای خرید تجهیزات ابزار دقیق از آمازون ابزار چه باید کرد؟
برای این امر تنها کافی است که ابزار مورد نظر خود را در وبسایت این مجموعه بیابید و مراحل خرید ذکر شده در سایت را به ترتیب پشت سر بگذارید.
۳۰ دی ۱۴۰۳ _ ۰۹:۳۲
برچسب ها: